Paweł Edmund Strzelecki: australijski odkrywca i irlandzki humanitarysta (Wystawa, Adelajda, 19.05.2023)

 

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2023 Rokiem Pawła Edmunda Strzeleckiego, wybitnego odkrywcy, naukowca, geologa i filantropa, aby upamiętnić 150. rocznicę jego śmierci. P. E. Strzelecki był pierwszym Polakiem, który z własnej inicjatywy opłynął kulę ziemską w celach naukowych.

Polish Hill River Church Museum (PHRCM) zorganizowało wystawę pod tytułem „Sir Paul Edmund Strzelecki: Australian Explorer and Irish Humanitarian”, którą oficjalnie otwarto w piątek, 19 maja 2023 roku w Centralnym Domu Polskim w Adelajdzie.

Wystawę merytorycznie i logistycznie przygotowali Marysia Thiele, dziennikarka i pisarka z Adelajdy, i Ted Dudzinski, kurator PHRCM. To specjalne wydarzenie, będące częścią obchodów Roku Strzeleckiego w Australii, prowadziła Ania Althoff.  W uroczystym otwarciu brali udział honorowi goście: John Fullbrook MP, poseł do Parlamentu dla okręgu Playfort, John Gardner, MP, minister ds. edukacji i szkolenia w gabinecie cieni, Elizabeth Ho przewodnicząca History Trust SA,  Łukasz Graban, I sekretarz Ambasady RP w Canberze, oraz Małgorzata Kwiatkowska, prezes Rady Naczelnej Polonii Australijskiej. Licznie przybyli również prezesi i działacze polonijni z Australii Południowej.

Jako pierwszy przemawiał prezes PHRCM, Jerzy Mrotek, który zwrócił uwagę na historyczny aspekt PHRCM w życiu Polonii australijskiej, oraz przypomniał poprzednie wystawy historyczne opracowane przez PHRCM.

Marysia Thiele przybliżyła postać Pawła Edmunda Strzeleckiego, naukowca, badacza, romantyka, filantropa i człowieka obdarzonego ogromnym urokiem osobistym.

Przedstawiciele Parlamentu Australii Południowej, podkreślili znaczenie eksploracji i odkryć dokonanych przez P. E. Strzeleckiego dla rozwoju gospodarczego Australii. W swoich wypowiedziach wykazali się znajomością odkryć Strzeleckiego nie tylko w Australii, ale i w innych regionach świata oraz jego pracy na rzecz głodującej Irlandii. Wyrazili zadowolenie ze współpracy z Polonią w ramach wielokulturowej Australii.

Małgorzata Kwiatkowska skoncentrowała się na dokonaniach Strzeleckiego podczas pobytu w Australii w latach 1839-43 i spuściźnie, jaką pozostawił Australijczykom. Wspomniała m.in. o odkryciu w 1840 roku najwyższego szczytu kontynentu australijskiego, który nazwał Górą Kościuszki na cześć polskiego i amerykańskiego bohatera narodowego, generała brygady Tadeusza Kościuszki.

Park Narodowy Kościuszki z dumnie sięgającą nieba Górą Kościuszki pośrodku nabierają szczególnego znaczenia dla Polaków i Polonii mieszkającej w Australii i są wyjątkowym symbolem w historii stosunków polsko-australijskich. Park Narodowy Kościuszki jest również uznawany za część dziedzictwa kulturowego Aborygenów i jako taki staje się częścią australijskiej tożsamości narodowej.

Łukasz Graban, w imieniu Ambasady RP podziękował wszystkim mówcom za przedstawienie zasług Strzeleckiego. Podkreślił, że maj został uznany Miesiącem Dziedzictwa Polskiego, z uwagi na szereg kluczowych wydarzeń historycznych, mających ogromne znaczenie dla Polaków na całym świecie. Ucieszyło go, że ta wystawa wplotła się właśnie w Miesiąc Dziedzictwa Polskiego i jednocześnie znalazła się w programie History Festiwal SA, który również ma miejsce w maju. Wspomniał, że na początku maja, ambasada RP w Canberze była otwarta dla publiczności, a oprowadzanie rozpoczynało się od tablic z Góry Kościuszki, przypominając, że jej odkrywcą był P. E. Strzelecki.

Po wystąpieniach I sekretarz Ambasady oficjalnie otworzył wystawę.

Uczestnicy uroczystości, od lewej: Len Nowak , Bernie Brzezinski, Malgorzata Kwiatkowska, Lukasz Graban i Leszek Skuza

 

Ekspozycja została opracowana w języku angielskim i polskim, i łącznie obejmuje 21 plansz formatu A0 oraz mapę Australii.

Pierwsza część wystawy pt. ‘Australian Explorer’ (11 plansz) obejmuje okres odkryć Strzeleckiego w Nowej Południowej Walii, część terenów obecnej Wiktorii oraz na Tasmanii, oraz przedstawia kopię mapy geologicznej i geograficznej sporządzonej przez Strzeleckiego. Mapa ta została opracowana przez Strzeleckiego w latach 1840-1842 podczas pobytu na Tasmanii. Była to jedna z pierwszych kolorowych map na świecie – imponujących wymiarów (na kanwie o formacie 7,6 m na 1,5 m) – i zrobiła ogromne wrażenie podczas prezentacji w Royal Geographic Society w Londynie w 1845 roku. Mapa została proporcjonalnie zmniejszona i włączona do książki autorstwa P. E. Strzeleckiego pt. Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena (Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land). I to z tej właśnie małej mapy książkowej, Ted Dudziński przywrócił oryginalne wymiary na użytek wystawy, prezentowanej w skali 1:1, pierwszy raz od ponad 160 lat!

Na tle mapy opracowanej przez P.E. Strzeleckiego, a odtworzonej przez E.Dudzińskiego stoją od lewej: John Gardner MP, Marysia Thiele, Emily Fairfield, Małgorzata Kwiatkowska, John Fullbrook MP, Łukasz Graban I sekretarz Ambasady RP w Canberze, Edward Dudziński

 

Druga część wystawy ‘Irish Humanitarian’ (10 plansz) obrazuje pracę filantropijną Strzeleckiego na rzecz Irlandczyków w czasie Wielkiego Głodu (Great Famine) w Irlandii w latach 1845-1849, spowodowanego masowymi stratami w uprawach ziemniaków ogarniętych zarazą. Dzięki specjalnemu programowi dożywiania dzieci w szkołach, Strzelecki jest odpowiedzialny za uratowanie ponad 200 000 dzieci i nieznanej liczby dorosłych. Brał również udział w organizacji wyjazdów Irlandczyków do Australii.

Plansze z serii „Irish Humanitarian”

Plansze wystawowe będą wkrótce dostępne do pobrania z witryny RNPA; planowana jest wędrówka wystawy po Australii.

 

Na wystawie, oprócz plansz, znajdowały się gabloty z książkami biograficznymi o  Pawle Edmundzie Strzeleckim napisanymi przez kilku autorów, słynna książka autorstwa Strzeleckiego pt. Physical Description of New South Wales and Van Diemen's Land wydana w 1845 roku, dwie monety dwuzłotowe wybite w Polsce w 1997 roku z okazji 200-lecia urodzin Strzeleckiego, koperty ze stemplem Strzeleckiego wydane z inicjatywy Związku Filatelistów Polskich w Australii w 1973 roku z okazji 100-lecia śmierci naszego wybitnego Polaka oraz inne cenne eksponaty.

 

 Gablota z eksponatami

 

Gablota z eksponatami

Koperty z wizerunkiem P.E. Strzeleckiego wydane w Australii w 1973 roku z okazji 100-lecia śmierci polskiego odkrywcy

 

Monety dwuzłotowe wydane w Polsce w 1997 roku z okazji 200-lecia urodzin Strzeleckiego

 

Gratulujemy wszystkim, którzy przyczynili się do realizacji tej ważnej, niezwykle interesującej wystawy, a w szczególności naszemu polonijnemu miłośnikowi i ekspertowi ds. Strzeleckiego, Marysi Thiele i niestrudzonemu kustoszowi PHRCM, Edwardowi Dudzińskiemu.

Marysia Thiele, ekspert ds. P.E. Strzeleckiego

 

Zachęcamy do obejrzenia wystawy, kiedy będzie dostępna w poszczególnych stanach Australii, a zwłaszcza zaproszenia na nią Australijczyków, przyjaciół, sąsiadów. Jubileuszowe obchody Roku Strzeleckiego są doskonałą okazją, aby przybliżyć osiągnięcia naszego wybitnego rodaka i odkrywcy oraz utrwalić wizerunek Polonii jako wspólnoty, która dumnie dzieli się wspólną historią, doświadczeniami i wkładem Polaków w budowę wielokulturowej Australii.

Opracowanie:

Małgorzata Kwiatkowska, prezes RNPA

Ita Szymańska, członek prezydium RNPA

 

Link do wystąpienia Małgorzaty Kwiatkowskiej (https://www.polishcouncil.org.au/index.php/2-uncategorised/183-tekst-wystapienia-prezes-m-kwiatkowskiej-na-otwarciu-wystawy-pt-sir-paul-edmund-strzelecki-australian-explorer-and-irish-humanitarian-adelajda-19-05-2023

Link do wystąpienia Marysi Thiele (https://www.polishcouncil.org.au/index.php/2-uncategorised/184-sir-paul-edmund-strzelecki-history-exhibition-adelaide-19-05-2023)

 

Autorzy zdjęć: Ayeden i Emerson Althof